دنیای امروز به سرعت در حال تغییر و تحول است به نوعی که گاهی همگام شدن با معیارهای جدیدی که از بهترین دکوراسیون برای خانه ارائه می‌دهد به امری غیر ممکن تبدیل میشود. به همین علت بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند که به سلیقه‌ی خودشان دکوراسیون داخلی خانه را طراحی و اجرا کنند، چرا که این کار آرامش فکری حاصل از دوری از مد و تحمل هزینه‌های غیر ضروری و گزاف را به ارمغان می‌آورد. در این مقاله به بررسی محبوبیت فرش ایرانی می‌پردازیم.
در این میان عضوی همیشگی از دکوراسیون داخلی خانه در سراسر جهان و به خصوص برای مردم ایران فرش است. فرش یکی از المان‌های جدا نشدنی از دکوراسیون داخلی خانه است که محبوبیت بسیار زیادی دارد. در ایران اگر خانه‌ای فرش نداشته باشد افراد این حس را پیدا می‌کنند که انگار دکوراسیون ناقص است و چیزی را کم دارد، زیرا گرما و راحتی و همچنین ایجاد تعادل در میان اجزای دکوراسیون داخلی خانه از ملزومات داشتن یک خانه‌ی زیباست که آن را تنها یک فرش زیبا می‌تواند به ما بدهد.
اگر در اینترنت عبارت بهترین فرش‌های جهان را به هر زبانی جستجو کنید، به طور قطع اولین گزینه‌ای که با آن مواجه می‌شوید فرش‌های ایرانی است. اما چه چیزی می‌تواند علت این همه محبوبیت باشد؟ آیا فرش‌های ایرانی مزیت و برتری خاصی نسبت به فرش‌های خارجی دارند؟ با ما با نکات فرش ماشینی همراه باشید.
تاریخچه‌ای از فرش‌های ایرانی
هنر فرش‌بافی در ایران به حدود ۲۵۰۰ سال پیش باز می‌گردد. ایده‌ی بافته شدن فرش در زمانی به حقیقت پیوست که مردم این نیاز را احساس کردند که لازم است زمینی که بر روی آن می‌نشینند و به استراحت می‌پردازند را با چیزی بپوشانند که حس راحتی و گرما بدهد، بنابراین اولین کفپوش‌ها بافته شد.
رفته رفته با سرعت گرفتن پیشرفت در علم و توانایی بافت و تولید زیراندازها توسط هنرمندان و عشایر ایرانی، آثاری که بافت و تولیدشان روزها، هفته‌ها و گاهی سال‌ها به طول می‌انجامید توانست با وجود جنگ‌ها و مشکلات فراوان در طول تاریخ با موفقیت مسیر خود را نسل به نسل به سمت آینده در پیش بگیرد و امروز با وجود تنوع بسیار بالا در بازار فرش و قالی، فرش‌های دستبافت ایرانی همچنان محبوبیت و ارزش والای خود را در میان مردم حفظ کند. این نوع فرش‌ها در ایران و در میان مردم خواهان زیادی داشت اما کم کم با گسترش صادرات و واردات و ارتباط سازنده با کشورهای دیگر، تنوع طرح و رنگ هم به این فرش‌ها اضافه شد و طرفداران بیشتری را جذب کرد.
گفته میشود که قدیمی‌ترین فرشی که تاریخ شناسان روسی در دره‌ی پازیریک کشف کردند، متعلق به سال ۱۹۴۹ میلادی است. این فرش نمونه‌ی بارزی از هنر و استعداد بی مانند بافندگان فرش در گذشته بوده که در طی زمان پیشرفت‌های بسیاری نیز کرده و به شکل آن چیزی که امروز می‌بینیم در آمده و محبوبیت زیادی را سبب شده است.
مورخان تمام فرش‌های ابریشمی که در طول تاریخ کشف کرده‌اند را این گونه توصیف می‌کنند که شکوه آن مانند گلدان‌هایی پر از شکوفه‌های آبی، قرمز، سفید، زرد و سبز است که پس زمینه‌ای طلایی رنگ آن را زینت بخشیده است و نیز گفته میشود که پادشاهان در زمستان بر روی فرش‌های ابریشمی قدم می‌زدند تا زیبایی و جلوه‌ی بهار به آن‌ها یادآوری شود. با این حال، هنگامی که اعراب به ایران حمله کردند فرش‌های باشکوه ابریشمی را به قطعات متعدد برش دادند و هر قطعه را جداگانه به فروش رساندند.
صنعت فرش ایران
در طی سالیان دراز صنعت ایران با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کرد، اما در ربع آخر قرن نوزدهم و در زمان سلطنت قاجار، تجارت و صنعتگری اهمیت خود را دوباره به دست آورد. رونق صنعت فرش ایران، با صادرات فرش توسط تجار تبریزی به اروپا از طریق استانبول رونق گرفت.
در پایان قرن نوزدهم برخی از شرکت‌های اروپایی و آمریکایی حتی در ایران بازار ایجاد کردند و تولید صنایع دستی را برای بازارهای غربی ترتیب دادند. در نهایت هم به واسطه‌ی همین ارتباطات و صادرات و واردات طرح‌های جدیدی که تلفیقی از سلیقه‌ی ایرانیان و مردم غربی بود تولید شد که با استقبال زیادی هم روبرو شد.
فرش ایرانی بهترین نمونه از طرح‌های خلاقانه و پیوند خورده به واقعیت را دارند، به نحوی که می‌توان برای هر فرش کاراکتری جداگانه در نظر گرفت. هر فرش جدا از کاربردی که دارد نوعی اثر هنری به شمار می‌رود که بسته به زمانی که به بافتن آن اختصاص داده‌اند ارزش بیشتری پیدا می‌کند و در صورت تمایل به فروش قیمت بالایی خواهد داشت.
شهرهایی در ایران به داشتن مهارت و تجربه در صنعت فرش معروف هستند، از جمله اصفهان، نائین، کاشان، تبریز، مشهد، کرمان و قم. جالب است بدانید که در در سال ۲۰۱۰ میلادی، مهارت‌های فرش بافی سنتی در فارس و کاشان در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شد.
تمامی طرح‌های موجود در فرش‌های ایرانی قابل تقدیر هستند اما در این میان برخی از محبوبیت بیشتری برخوردارند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
محبوب ترین‌های فرش ایرانی
۱- فرش کاشان
کاشان قدیمی‌ترین شهر تولید کننده فرش واقع در مرکز ایران است. قالیبافی کاشان که به خاطر تولید فرش‌های ابریشمی بسیار زیبا و با کیفیت معروف است، در اواخر قرن نوزدهم رونق بسیاری گرفت.
در برخی از قدیمی‌ترین فرش‌هایی که در اوایل قرن نوزدهم در کاشان بافته شده بود، نشان از اندکی عدم تعادل در طرح داشت که با پیشرفت و تلاش بیشتر بافندگان به سرعت برطرف شد.
این فرش‌ها به طور عمده با زمینه قرمز یا عاجی و مدال‌های مرکزی غول پیکر تولید می‌شدند که برای افرادی که به داشتن دکوراسیون داخلی سنتی علاقمند هستند گزینه‌ای بسیار مناسب برای خرید به حساب می‌آید زیرا ترکیب این رنگ‌ها با دیگر اجزای دکوراسیون حال و هوای بسیار خوبی را به خانه هدیه می‌دهد.
۲- فرش نائین
نائین یک شهرک ۱۵۰ کیلومتری واقع در مرکز ایران است. در مقایسه با مراکز بافندگی باستانی ایران مانند کاشان، اصفهان و یزد، نائین در دنیای فرش نسبتاً یک تازه وارد به حساب می‌آید. در اواسط دهه ۱۹۳۰، برخی از خانواده‌های ماهر در بافندگی شهر نایین اقدام به تولید فرش با طرح اصفهان کردند و پس از مدتی شروع به توسعه سبک منحصر به فرد خود کردند. طراحی‌های بسیار ظریف و دقیقی که در نتیجه‌ی تأسیس کارگاه‌های آموزشی بسیار با کیفیت در منطقه انجام شد.
۳- فرش تبریز
شهر تبریز در استان آذربایجان واقع در شمال غربی ایران واقع شده است. این شهر قدیمی از خرابی‌های احتمالی ناشی از زلزله‌های متعدد و جنگ قبایلی مانند مغولان، عثمانی‌ها و اشغالگری‌های شوروی جان سالم به در برده است. مردم اصیل تبریز به زبان آذری صحبت می‌کنند که یکی از گویش‌های اصلی ترکی است.
تبریز یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید فرش در سراسر جهان و از جمله ایران به حساب می‌آید. این شهر زیبا نقش بسیار مهم و انکار ناپذیری در توسعه سنت‌های غنی هنرهای تزئینی و کاربردی ایفا کرده است.
امروزه صنعت فرش تبریز گسترده‌تر از دیروز است و کیفیت آن از صنایع دستی عالی تا صنایعی با ویژگی‌های ساده و ارزان متغیر است. تبریز دارای یکی از متنوع ترین طرحها از جمله مدالیون، هراتی یا ماهی تا تابلو فرش، و نیز طرح‌های تصویری و حتی سه بعدی است.
۴- فرش اصفهان
شهر اصفهان در مرکز ایران و در دامنه کوه‌های زاگرس واقع شده است. این شهر از سابقه غنی در تولید فرش و هنرهای زیبای مشابه برخوردار است. اصفهان به عنوان پایتخت ایران در زمان پادشاهی صفوی، شاه عباس اول انتخاب شد و تحت حکومت وی به دلیل تجدید حیات هنر در سراسر ایران به اوج خود رسید.
در طول قرن‌ها، فرهنگ‌های زیادی در اصفهان مستقر شدند و تا به امروز شهر نقش جهان پر از آثار هنری پیچیده، مساجد معروف، پل‌های قدیمی، کاخ‌ها و معماری معروف جهان است. گذشته از معماری، اصفهان به خاطر فرش‌های زیبا، منسوجات، صنایع دستی، فلزکاری و غذاهای سنتی و شیرینی‌هایش شهرت و علاقمندان زیادی دارد.
فرش‌های اصفهان که روی پایه‌های ابریشمی یا پنبه‌ای گره خورده‌اند، با پشم نرم و یک توده بسیار محکم بافته شده که در واقع کیفیت عالی دارند. به همین دلیل است که در طی سالیان طولانی فرش اصفهان یکی از بهترین و با ارزش‌ترین فرش‌های جهان بوده است.
محبوب ترین طرح یک محور مرکزی است که توسط انگور یا گل‌هایی احاطه شده است که به طور معمول به رنگ قرمز، آبی یا نیلی و بر روی زمینه‌ای عاجی اجرا میشود. سایر عناصر و نقوش محبوب این طرحها شامل گلدان، طرح باغ و درخت زندگی، نقوش شاه عباسی و قطعات تصویری دیگر می‌باشد.
۵- فرش‌های کرمان و مشهد
شهر کرمان به خاطر فرش‌های ظریف که این ظرافت به شانه و تراکم فرش مربوط میشود مانند فرش ۱۵۰۰ شانه کلاسیک و دارای رنگ‌های قرمز، عاجی و زرد طلایی مشهور است. نقش و نگارهای این فرش‌ها به زیبایی طراحی شده است و اغلب نسخه‌های پیچیده‌ای از طرح‌های دارای بته جقه در زمینه‌ی فرش کرمان دیده میشود.
فرش‌های مشهد نیز از کیفیت متوسطی برخوردارند و در این فرش‌ها اغلب از رنگ قرمز کوچی استفاده میشود. فرش‌های ایموغلی (آموغلی) از ابریشم تولید می‌شوند و نمایانگر بهترین فرش‌های تولید شده در مشهد هستند. این فرش‌ها در واقع ترکیبی از الگوهای متراکم عربی هستند که به زیبایی هر چه تمام‌تر در زمینه‌ی قرمز نشان داده شده است.
۶- فرش‌های قشقایی
هر چه از زیبایی این فرش‌ها بگوییم کم گفته‌ایم. این فرش‌ها همه پشمی هستند و به طور معمول دارای تاب‌های عاجی هستند که فرش‌های قشقایی را از فرش‌های خمسه متمایز می‌کند.
فرش‌های قشقایی پر است از گره‌های نامتقارن، در حالی که در فرش‌های گبه‌ای که خود ایل قشقایی بافته است بیشتر از گره‌های متقارن استفاده شده است. پودهای فرش‌های قشقایی با رنگ‌های طبیعی به رنگ قرمز در آمده‌اند که به ماندگاری بالا و واقعی‌تر بودن آن کمک می‌کند.
فرش‌هایی که در برخی موارد با تکرار طرح بوته و الگوی هراتی، مدالیون و همچنین طرح‌های قالی نماز (سجاده) درست شبیه به الگوهای میلفلور در فرش هندی بافته می‌شوند.
ممکن است گاهی طرح هراتی جدا از هم و تکه تکه به نظر برسد. قشقایی‌ها به خاطر بافت‌های پهن و تلی بافته شده، کیف‌های بزرگ با بافت تخت (مافراش) و نیز فرش‌های گبه‌ای خود معروف هستند.
به طور قطع وقتی فرش ۱۶۰۰ شانه کلاسیک به نوعی بافته شوند که ریشه‌ای محکم از فرهنگ و آداب و رسوب قبایل یک کشور داشته باشند، در هیچ جای دیگر دنیا یافت نمی‌شوند و به صورت طبیعی هر آن چیزی که نادر باشد ارزشمند میشود.
تبلیغات و بازاریابی مناسب
از دیگر عواملی که به محبوبیت زیاد فرش‌های ایرانی منجر شد تبلیغات است. طبیعی است که هر قلم جنس با کیفیتی که در یک کشور تولید میشود در صورتی مورد استقبال خریداران کشورهای دیگر قرار می‌گیرد که به درستی معرفی و به بازار عرضه شود.
در این میان افراد و گروه‌های زیادی دخیل هستند که اگر کار خود را به درستی انجام دهند آن محصول شانس ورود به بازار مقصد را حتی با وجود سختی‌های بسیار خواهد داشت. برای فرش‌های ایرانی هم چنین مسائلی وجود داشت اما خوشبختانه افراد علاقمند و قدردان هنر و زحمت قالی‌بافان و تولیدکنندگان داخلی توانستند در سال ۲۰۰۲ میلادی رقمی معادل ۵۱۷ میلیون دلار صادرات فرش به خارج از کشور داشته باشند که این مبلغ دو سال بعد از آن یعنی در سال ۲۰۰۴ به ۶۳۵ میلیون دلار آمریکا رسید.
در سال ۲۰۰۸، صادرات فرش دستباف ایران که ارزشی معادل ۴۲۰ میلیون دلار داشت، ۳۰ درصد بازار جهان را به خود اختصاص داده بود؛ چرا که فرش‌های ارزشمند ایرانی به بیش از ۱۰۰ کشور جهان صادر می‌شد. علت این امر هم این است که فرش‌های دستباف یکی از اقلام اصلی صادراتی غیر نفتی کشور ما به حساب می‌آید.
اما این داستان قسمت غم‌انگیزی هم داشت؛ آن هم اینکه ایالات متحده‌ی آمریکا بزرگ‌ترین واردکننده فرش دستباف ایرانی بود که در سال ۲۰۱۱، رئیس جمهور وقت باراک اوباما قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن محدودیت‌های واردات ایرانی را به کشورش افزایش می‌داد که این امر به خودی خود موجب توقف خرید فرش‌های ایرانی توسط خریداران آمریکا شد.
همانطور که انتظار می‌رفت این مسئله نیز مانند بسیاری از موارد دیگر به صنعت فرش ایران که صنعتی موفق بود ضربه‌ی بزرگی وارد کرد، اما فرش‌های ایرانی به دلیل کیفیت، زیبایی طرح و رنگ، متمایز بودن از دیگر آثار در سراسر جهان و ارزش بالایی که دارند همچنان محبوبیت خود را حفظ کردند.
فروشگاه زیلوکس عرضه کننده انواع فرش کلاسیک و مدرن است.
